Search This Blog
Kita semua adalah pelayan; biasa jadi pelayan keinginan sendiri, pelayan orang lain, pelayan masyarakat atau pelayan Tuhan ; jadilah pelayan yang mampu menyelamtkan diri di dunia dan akhirat
Featured
- Get link
- X
- Other Apps
Posted by
SUBHATMA
LONTAR SIWA TATTWA PURANA
LONTAR SIWA TATTWA PURANA
TEKS
1b.
Om Awighnamastu. Siwa tatwa purana aranya, Om nama siwa ya namah. Asuralaya,
siwaloka kaharaning bhuwana, Sanghyang jagat pati madeg ngkana, tka ta wehayu
rikala wulantara me, kartika masa, apan sira masasideba, de parahyang
makabehan, nora nawineh de parasutanira, alunggwing padma sana mastatur, rineng
arenggeng maniratna, kumnyar lwir Surya prana, abhusana manca rupa, cinatra
rukma warnna, ginawane bhuta manca warnna, wus mangkana, datang kang para
atmajanira, lwir aranya. Sanghyang Brahma datingeng kidul, bang warnna tkeng
bhusana, acatra ru/-
TERJEMAHAN
1b.
Om semoga tidak ada halangan. Siwa Tatwa Purana namanya, Om sembah kepada Siwa.
Ada yang dinamakan Suralaya (Surga), Siwaloka namanya dunia itu, Sang Hyang
Jagat Pati yang bertempat di sana. Pada suatu hari yang sempurna ketika bulan
kartika, ialah pada hari beliau dihadap oleh para dewa, yang tidak lain adalah
anak-anak beliau yang bertempat di Padmasana emas yang bertahtakan emas mutu
manikam, bermacam permata mulia, berkilau-kilau, seumpama sinar Sanghyang
Surya, berbusana lima warna, berbagai macam warna, menciptakan Bhuta lima
warna, setalah itu, datanglah anak-anak beliau, diantaranya, Sang Brahma datang
dari Selatan, merah bersinar mukanya sampai busananya, bersulamkan
TEKS
2a.
-/kmau, iniring de bhuta bang, ring brahna loka nagaranira, saking kidul
pwayometa. Sanghyang Wisnu datengeng lor, ireng warnna tkeng bhusana, acatra
rukma kumnyar, iniring de bhuta ireng, Wisnu loka araning bhuwananira.
Sanghyang Iswara datngeng Purwwa, abhusana sarwwa ptak, acatra rukma sweta,
iniring dening ki bhuta putih, Iswara loka kaharaning nagaranira. Sanghyang
Mahadewa datnging kulon, abhusana napita warnna, acatra rukma lwir ratna
kumnyar, inuring de bhuta kuning, rudra bhuwana aran inagaran ira. Sanghyang
Misora lawan Sanghyang Indra mijil sakeng gneya, abhusana ptak
TERJEMAHAN
2a.
emas, diikuti oleh Bhuta Bang, di alam Brahma tempatnya, dari Selatan datangnya
air kehadirannya. Sanghyang Wisnu datang dari Utara, hitam mengkilat warnanya
sampai dengan busananya, bersulamkan emas berkilauan, diikuti oleh Bhuta Ireng,
alam Wisnu nama tempat beliau. Sanghyang Iswara datang dari Timur, berbusana
serba putih, bercahaya permata putih, diikuti oleh Ki Bhuta Putih, alam Iswara
tempat beliau. Sanghyang Mahadewa datang dari Barat, berbusana warna kuning,
bercahaya seperti permata, diikuti oleh Bhuta Kuning, alam Rudra nama
tempatnya. Sanghyang Misora dan Sanghyang Indra datang dari Tenggara berbusana
putih
TEKS
2b.
wor bang, lwirkembang warnnanira, acatra ptka smu bang, iniring de bhuta
sliwah, Indra bhuwana aran ikang bhuwananira. Sanghyang Sata Ludra tang sakeng
nariti, abhusana bang wor pita, apayung rakta pita, lwir Suryya prana, iniring
de bhuta kwanta, rudra bhuwana araning jagat ira. Sanghyang sangkara datngeng
wayabya desa, abhusana warnne jo, apayung ratna kumnyar, iniring dening ki
bhuta wilis, sangkara loka aranang bhuwananira. Datang Sanghyang Sambu sakeng
ersanya, abhusana dadu warnnanya apayung ratna kumnyar, iniring dening ki bhuta
dadu, ring sambu
TERJEMAHAN
2b.
bercampur merah, seperti bunga warnanya, bercahaya merah, diikuti oleh Bhuta
Sliwah, alam Indra nama tempatnya. Sanghyang Sata Ludra bertempat di Barat Daya
berbusana merah bercampur kuning, berpayung merah kuning, seperti cahaya
matahari, diikuti oleh Bhuta Kwanta, alam Rudra nama tempatnya. Sanghyang Sangkara
datang dari Barat Laut, berbusana warna hijau, berpayung cahaya permata,
diikuti oleh Ki Bhuta Wilis, alam Sangkara nama tempatnya. Datang Sanghyang
Sambu dari Timur Laut, berbusana biru dan berpayung cahaya permata, diikuti
oleh Ki Bhuta Dadu, di alam Sambu
TEKS
3a.
loka nagaranira. Datang Sanghyang Aswinodewa, abhusana manca rupa, apayung
rukma kumnyar, anghrun-hruni warnnanira, smara loka nagaranira. Datang
Sanghyang Durmuka, abhusana sarwwa dadu, apayung ratna kumnyar, ana loka
araning bhuwananira. Datang Sanghyang kala akaron Sanghyang glap, kagiri-giri
rupanira, abhusana poleng bang, acatra sliwah, iniring dening bhuta angga rupa,
mtu sake suma desa. Datang Sanghyang Baruna, abhusana sarwwa endah, baruna loka
araning bhuwana nira. Sanghyang rawi datngeng gambur anglayang, abhusana
aganitri aslimpet, kumnyar
TERJEMAHAN
3a.
tempatnya. Datang Sanghyang Aswinodewa, berbusana lima warna, berpayung
gemerlapan seperti cahaya permata, sangat menggiurkan bagi yang memandangnya,
alam Samara tempatnya. Datang Sanghyang Durmuka, berbusana serba biru,
berpayung permata bercahaya, alam ana nama tempatnya. Datang Sanghyang Kala
atau Sang Hyang Glap, menyeramkan wujudnya, berbusana poleng merah, diikuti
oleh Bhuta Angga Rupa, datang dari alam Suma. Datang Sanghyang Baruna,
berbusana serba mewah, alam Baruna nama tempatnya. Sanghyang Rawi datang dari
awing-awang, berbusana ganitri aslimpet, bercahaya
TEKS
3b.
angdap, apayung sweta warnna, ring surrya loka nagaranira, sira nanggeh
saksyani ujar de parahyang makabehan. Sanghyang Kweraka ping wuntat, abhusana
warnne ndah, datngeng lor kulwan, apayung pita rinukmi, iniring de bhuta ro,
kwera loka ngaran bhuwananira. Wuntat ira Sanghyang Yama datngeng saking kidul,
lwir kalarupa, angres-ngres polahira, abhusana popoleng bang, acatra tiga
warnna, kumnyar angdap, iniringing bhuta sliwah, yama loka ngaraning
bhuwananira, prasama de warsing langit, dyamtan anawadya mojar. Irika Sanghyang
jagat pati atanya ri sira samwa, aum kita
TERJEMAHAN
3b.
bergemelapan, berpayung warna putih, di alam Surya tempatnya, beliau yang
menjadi saksi apa yang dikatakan oleh semua dewa. Sanghyang Kweraka di
belakangnya, berbusana warna-warni, datang dari Barat Laut, berpayung warna
kuning keemasan, diikuti oleh Bhuta Ro, alam Kwera tempatnya. Di belakangnya
Sanghyang Yama datang dari Selatan, seperti Kala wujudnya, tingkal lakunya
menyeramkan, berbusana poleng merah, bersulam tiga warna, diikuti oleh Bhuta
Sliwah, alam Yama nama tempatnya, semua dewa yang ada di langit. Di sana
Sanghyang Jagat Pati bertanya kepada semua dewa, Aum engkau
TEKS
4a.
naku kabeh. Mangkya wus purnna kang suralaya, mantyan wredi ayuning suraloka,
tar kneng ujar, lami pwa ya bapa, muktyaken skaring suralaya, idep pwa ya bapa
linaning sarira, kadyang pahadnyananta kabeh naku, ta ampwang ulun, ulun anakta
Hyang Brahma Wisnu, tuhu pukulun yan ta mralina sasira. Atyan kasyasih pinaka
ulun, singgih yan mangkana adnya paduka, nging yan pukulun pasawa, makaryya
ulun padma linggning sawa, ya nora masawa wwang kulun, akaryya nulun reka,
lingganing taru mrik, yatika ginawe padma, abhusana sarwwa ptak, magawe ulun
panileman, rika
TERJEMAHAN
4a.
anakku semua. Sekarang telah aman sentausa di Surga, demikian besar sentausa di
Surga tidak dapat dikatakan, dan telah lama Ayah menikmati keindahan di Surga,
sekarang Ayah berkehendak melebur diri, lalu bagaimana pendapat para putraku
semua? āPaduka, hamba anakmu Hyang Brahma dan Wisnu, jika paduka bermaksud
melebur diri, demikian kasih dan sayangmu yang telah dilimpahkan kepada diri
hamba. Baiklah jika demikian kehendakmu, tetapi jika paduka berjenazah, hamba
buatkan padma sebagai tempat jenazah, namun jika tanpa jenazah, hamba akan
buatkan simbol dari kayu yang harum, itulah yang patut dibuatkan Padma,
berhiaskan serba putih, serta hamba buatkan Panileman, pada
TEKS
4b.
lawe ayu, kinren sira lawan kajang, sinurat kotta mengaksara, kang sawahin
aturaken sajyanna mbung ireng lingganing paduka ngku, irika pwa magawe
ulunpetra, gnah amas misawa, wus binasmi, irika anuduk ta wulan paduka ngku,
ginawaning duwegan nyuh danta, awastra ptak padaging kwangen maharta jepun,
teher inanyut datngeng samudra, cuntaka ulun, panca ari, tar wnang
nyucyalaksana, ika araning atiwa-tiwa ingaran ngaben, ngaben prangkulun, wus
mangkana, wnang ngaraning atma polih lungguh, moring suralaya, sakeng rika
ngaran dewa
TERJEMAHAN
4b.
hari-hari suci, dihias dengan Kajang, yang disurat aksara suci, dan
dipersembahkan saji dan dibuatkan lembu hitam untuk tempat jenazah paduka, di
sana juga paduka dibuatkan tempat pembakaran jenazah, setelah terbakar, disana
memungut sisa-sisa tulang paduka, kemudian dimasukkan ke dalam buah kelapa muda
yang berwarna kuning, berkain serba putih serta kwangen disertai uang jepun,
selanjutnya dilarung di tengah samudera. Hamba cuntaka selama lima hari, saat
itu tidak boleh menyucikan diri, itulah yang disebut Atiwatiwa atau juga
disebut Ngaben. Dan setelah Ngaben, supaya jiwa mendapatkan tempat di Surga,
dari sana disebut Dewa Pitara
TEKS
5a.
pitara. Mojar Sanghyang jagatnata, ta amanaku, wijnyana ku ring makreti. Ah
tanaku mwah yan ulun masarira ratu abalabyuh kadyangapa paglaran tanaku mwah
kala ulun masarira brahma kula, wesya kula, sudra kula, katka tkeng matya
sarira, kadyangpa karep tunaku. Singgih yan mangkana, kinaryyu ulun bade, kang
nista madya, uttama, atumpang-tumpang, ana tumpang sawlas mwah tumpang sanga,
tumpang sapta, tumpang panca lawan catur, ignahing sawa, bade, ingaranan wadah,
ya wadah ikang sawa, kotamanya, ana nagabanda aranya, bade wini winilet apinda
taksaka, ginawe bhusananya amanca warnna, dulur
TERJEMAHAN
5a.
Bersabda Sang Hyang Jagatnata, ādengarlah pula anak-anakku, mengenai kehendakku
dalam hal budi pekerti, bilamana aku menjadi raja yang mempunyai rakyat banyak,
bagaimana pendapatmu, begitu pula bila aku menjadi seorang Brahmana, Wesya,
Sudra, sampai kepada kematiannya, bagaimana upacara yang harus dilakukan
menurut pendapat anak-anakku?ā. āJunjungan hamba, jika seperti itu hamba akan
buatkan Bade, yang terkecil, menengah dan utama, yang terbesar bertingkat, ada
yang bertingkat sebelas dan bertingkat sembilan, bertingkat tujuh, bertingkat
lima dan empat, sebagai tempat jenazah. Bade artinya wadah, itu sebagai tempat
jenazah, utamanya ada yang memakai Naga Banda namanya, Bade dibelit oleh
Taksaka, dan dibuatkan perhiasan lima warna, serta
TEKS
5b.
lembu bandusa, abale salunglung, gnahing patulangan, munggah wwang ulun ring
bade, mawa ulun pecut, mesiromaning manuk dewata, ring marggan ikang bade,
ngungsi setra, ana amanjang, nga, mawa arta sinkarura, datang ring catuspata,
mider kang bade, ping, 3, datang pwa ring setra mwah mider ping, 3, iniring
tatabuhan araning ganggambang mwang angkelung. Wus mangkana, sadatenging setra,
ginawa kang sawa ring lembu, weh bhusana kang sawa, irika binresihan dening
tirta kottama, awadah paruk misi pangleb simsim masoca mirah, mwang pripih,
pada sinurat, araning tirta panglepas, mwah tirta widdi widana, wus ika basmi
kna
TERJEMAHAN
5b.
Lembu dan Bandusa, memakai Bale Salunglung, dimana sebagai tempat pembakaran
tulang-tulang. Dan mulai menjelasakan di atas Bade dengan membawa cemeti yang
diujungnya berisi burung Cendrawasih. Jalannya Bade menuju kuburan, ada yang
memanjang artinya melempar uang berisi beras dan benang, tiba di perempatan
jalan, di sini Bade berkeliling tiga kali, diikuti oleh alunan alat musik
gambang dan angklung. Setelah itu, tiba di kuburan, jenazah dibawa ke Lembu,
dan jenazah diberikan busana, di sana juga dibersihkan dengar air suci utama,
tempat air sucinya dari periuk yang berisi cincin berpermata mirah, dan pripih
yang ditulis dengan aksara suci, namanya air suci itu adalah Tirtha Panglepas,
dan air suci dari beberapa pura (umumnya dari Kahyangan Tiga), setelah dibakar
TEKS
6a.
kang sawa, dening dilahing gni, pattawulan bidresihan, gnah kna mwah reka,
apinda waktra angga tangan suku, inuyeging taru sakti, mwah pinupulaken ring
dwegan, nruh denta, bhusanan sarwwa ptak, inanyut atenging we agung. Wus ika,
cuntaka pwa ngulun, nista madyottama, sang wiku, 5, rahina, walaka, 10, dinten,
satriya, 15, dinten, wesya, 20, dinten, pamgatanya sawulan pitung hari, kandeling
ika, yan durung wnang, tar wnang widdi widana, ta ampwanaku. Gumantya mojar
Sanghyang Ludra lan Mahadewa, singgih pukulun, ri wus atiwa, ulun pwa ya ginawe
skah, a/-
TERJEMAHAN
6a.
jenazah dengan api yang membara, sisa-sisa pembakaran dibersihkan, letakkan dan
bentuk kembali yang menggambarkan seorang manusia yang berbadan, bertangan,
berkaki, lalu digiling dengan batang kayu dapdap, kemudian dikumpulkan dan
ditaruh ke dalam buah kelapa muda yang kuning, selanjutnya dihias dengan serba
put, selanjutnya dilarung di tempat yang airnya besar (sungai dan laut).
Akhirnya keluarganya dalam keadaan Cuntaka, menurut keadaan yang sedikit sampai
yang banyak: Sang Wiku 5 hari, Walaka 10 hari, Satriya 15 hari, Wesya 20 hari,
upacara yang terakhir setelah sebulan tujuh hari (42 hari), perhatikan itu,
jika belum boleh, jangan sekali-kali mengadakan upacara untuk dewata. Demikian
pendapat hamba. Kemudian berdatang sembah sujud Sanghyang Ludra dan Mahadewa,
junjungan hamba, setelah selesai upacara Atiwa-tiwa, lalu dibuatkan upacara
Nyekah
TEKS
6b.
-/kangsen, ri tkaning swasta kang kandel, inulat roning waringin, klatkat
sudamala, bhusana sarwwa ptak, rikalanya ginawe skah, kottamanya sarwwa skar
nggenna ika skah, pring wuluh wnang pawakanya, tinapih de ron waringin, ika pwa
inayasan, neher tur ken saji, mwah inanyut ring we agung, lbar kang cuntaka,
wnang awiddi widana, ta ampwa anaku kita. Umojar Hyang Iswara lawan Misora,
ulun ginawe skah kurung, nga, anyucya laksana ika, tkaning iwak sajya sarwwa
suci wnang, ta amwanaku. Mojar Sanghyang Ghana lawan Sanghyang Yama, ulun
ginawe bukur, nga, tar wnang wong camah, wang canda-/
TERJEMAHAN
6b.
Kangsen, maksudnya agar selesailah upacara sebelumnya, dihias dengan daun
beringin, klakat sudamala, dan kain serba putih ketika membuat Skah, serta
dihias dengan berbagai bunga yang wangi, bambu buluh yang menjadi inti
bentuknya dan dibungkus dengan daun beringin dengan disertai dengan sesajen,
dan kemudian dihanyutkan pada air besar, setelah itu selesailah Cuntaka, dan
lakukanlah pemujaan kepada para dewa, demikianlah pendapat hamba, oh junjungan
hamba. Berkata pula Hyang Iswara dan Misora, hamba akan membuatkan Skah Kurung
namanya, lakukan penyucian diri, sampai pada sesajen dengan berbagai bahan yang
suci, demikian pendapat hamba. Berkata pula Sanghyang Ghana dan Sanghyang Yama,
hamba membuat Bukur namanya, tidak boleh orang yang cacad dan kotor
TEKS
7a.
-/la tar wnang sumaba, lwiring candela, buh, uta, tuli, kurang lewih, cedangga,
wwang ayu juga wnang. Mojar Hyang Indra lan Hyang smara, ulun ginawe ligya,
aranya, tar wnang isor salwiring kinaryya, ginawe pwa panggangan aranya. Mojar
mwah Sanghyang Bayu lawan Sanghyang Baruna, Sanghyang Kala lawan Suryya,
prasama makabehan, singgih pukun ulun ginawe raja karyya angluwer namanya, panulun
kapi wuntat, tan ana katamanya mwah, maka wnang iwaking saji sajnya, daging
samudra, mwang daging giri gahana, buron kidang ptak, paksya sahaneng sucya
laksana, we srayu, yamuna sindu saraswati mwang gangga, ika kottameng tirta,
tlas pwa
TERJEMAHAN
7a.
ikut melaksanakan upacara ini, diantaranya: sakit ingatan, perut yang bengkak,
buta, tuli, dan orang yang kekurangan anggota badan, hanya orang-orang
sempurnakan saja yang ikut mengerjakan. Berkata juga Hyang Indra dan Hyang
Smara, hamba membuat Ligya namanya, tidak boleh pekerjaan dikerjakan di bawah,
tetapi harus dibuatkan panggung. Lalu berkata juga Sanghyang Bayu dan Sang
Hyang Baruna, serta Sanghyang Kala dan Surya, sembahnya bersama-sama dan
serentak, āpendapat hamba, lalu dilaksanakan upacara Ngluwer namanya, karena
inilah upacara yang terakhir, tidak ada lagi yang lebih besar, dengan
sesajennya yang berisi ikan-ikan dari lautan, daging binatang hutan, kijang
putih, berbagai jenis burung yang dianggap suci, air suci Sungai Srayu, Yamuna,
Sindu, Saraswati dan Gangga, itu adalah air suci yang sangat utama, dengan ini
selesailah
TEKS
7b.
gatining saraja karyya, dulur duluraning atiwa, ta ampwa naku, enakpwa
Sanghyang Jagatnata angrenga ujaretmajan ira, makabehan. Ah kita naku kabeh,
ana wkasku, ring dlaha manusa pada ginawe mangkana den wruh wwang nging madya
tata tititning naku, Hyang durmuka naku, kita ginawe margganing ayu, wariga
lawan tenung putru mwang plutuk, den wruh wwanging madya, Sanghyang Yama kon
angraksa pitranya manusa, anuduh ana dumadi manusa, ala lawan ayu. Mojar Hyang
Ghana, lawan Sanghyang Yama, singgih anda pwang kulun, kengetakna mwah naku,
yan wang wus atiwa, pitranya aran dewa pitara, yan wus akakangsen,
TERJEMAHAN
7b.
upacara yang berturut-turut mulai dari Atiwa, demikian agar dimaklumi. Sangat
gembira Sanghyang Jagatnata mendengar putera-puteranya semua. āAh engkau anakku
semua, sekarang ada maksudku untuk mengajar dan menyebarluaskan kepada seluruh
umat manusia yang hendaknya melakukan upacara seperti itu, supaya mereka melaksanakan
semua ajaran yang anak-anakku kemukakan tadi. Hyang Durmuka anakku, buatlah
tata cara yang baik yang disebut Wariga, Tenung, Putru dan Plutuk, supaya
dijadikan dasar pengetahuan manusia. Sedangkan Sanghyang Yama berkuasa
menguasai semua roh-roh yang dapat menjelma kembali menurut perbuatan baik dan
buruknya. Berkata Hyang Ghana dan Sanghyang Yama, maaf paduka, hamba akan
melasanakan perintah paduka, jika telah melaksanakan Atiwa, Pitra disebut Dewa
Pitara, jika selesai Kakangsen,
TEKS
8a.
Sanghyang Pitara aranya, yan wus anykah, dewa hyang pitara aranya, yan wus
abukur, pitra widdi aranya, yan wus maligya, widdi wasa pitra ngaranya, yan wus
angluwer, acintya pramawasa pitra ngaranya, mangkana naku, ta ampu kulun. Mwah
rengonena naku, yan ana wwang madyapada, pjah tan ana sawanya, tan inulatan,
ika wnang ginawe swasta, mwah yan ana matya prang, wnang amoring licin, yan
manusa masawa, tar wnang swasta, yan murug matmah sasab makweh, atmah gagak
awusungan, ngalahalaring nagara karma, mwah naku, yan wang salah patya tar
wnang upakara, antyakna, 3, tawun, mwah yan sudra atmaja salah wtu, ca-/
TERJEMAHAN
8a.
Sang Hyang Pitra namanya, jika selesai Nykah, Dewa Hyang Pitra namanya, jika
selesai Mamukur, Pitra Widhi namanya, jika selesai Maligya, Widhi Wasa namanya,
jika selesai Ngluwer, Acintya Pramawasa Pitra namanya, demikian pendapat hamba,
kiranya paduka memaklumi. Dan dengarkan anakku, jika ada manusia yang mati
tidak ditemukan mayatnya, tidak dilihat, itu boleh dibuatkan upacara Swasta,
jika ada mati karena berperang dan dapat tempat di Surga, jika manusia ada
jenazahnya, tidak boleh menggunakan upacara Swasta, jika melanggar akan
berakibat menemukan bencana berat, menjelma menjadi burung gagak yang memberi
penyakit kepada Negara dan lagi anak-anakku, jika ada orang Salah Pati tidak
boleh dibuatkan upacara, tunggu selama tiga tahun, dan jika ada orang Sudra
melahirkan anak salah dilahirkan,
TEKS
8b.
-/ndala tan sameng wong tka wnang ring catuspata, sawulan sapta aji. Wus waneng
ngusaba desa, rikang gnahan letuh, lwir upakaranya, acaru manca klud, ring
catuspataning nagara karma, mwah ring lbuh swang, makadi ring pura-pura. Wus
sahika, wnang mangenteg makihis, ngayu-ayu, 11, dina, mwah yan ana wong sudra
ngamet istri brahma kula, satriya kuka, wesya kula, ika wnang danda lineboking
we agung, ya ring gni agung, yan kari urip, ring nagara karma, mtu ta suta,
yatika ari-arinya matmah caning api, trak kang nagara, tahunta nadi, wkasan
pjah janma ika, tar wnang supat sang sadaka aywa angentas pitya, yanya muru/-
TERJEMAHAN
8b.
atau cacad yang tidak seperti biasanya, harus diasingkan ke perempatan jalan
selama satu bulan tujuh hari. Setelah itu, wajib melakukan Usaba Desa di tempat
terjadinya peristiwa yang dianggap kotor, serta upacaranya yaitu, Caru Maca
Klud di Perempatan Jalan kota, dan di masing-masing pintu pekarangan, juga pada
pura. Setelah itu, lalu menyelenggarakan Ngenteg Makihis, dengen selamatan desa
selama sebelas hari, dan jika ada orang Sudra mengambil istri dari wangsa
Brahmana, keturunan Satriya, keturunan Wesya, itu perlu diberikan hukuman
dihanyutkan pada air besar, pada bara api, jika masih hidup, dan berada di
daerah itu hingga mempunyai anak, maka plasentanya dianggap menjadi api yang
panas, hingga Negara kepanasan, tanaman tidak mampu tumbuh. Kemudian jika
manusia itu mati, tidak boleh disucikan oleh pendeta yang berwenang
menganugerahkan air suci Pangentas, jika dilanggar
TEKS
9a.
-/g. Atmah maka dinanda de Sanghyang yama, sang sadaka ika, yatika srega
langeyehi prasada, nga, apan tan wenang pradana ngwasa purusa, purusa juga
ngwasa pradana, purusa, nga, laki, pradana, nga, istri, saking laki juga
wnang-wnang angalap, marmmanya tar wnang amurug, ta ampu kulun. Mwah naku,
kangetakna glaring aksara, maring wong pjah, aja salah surup, apan sang sadaka
wnang anglepas pitraning wong pjah, sang catur janma, den anuten wangsaning
wwang, aja ngliwaring lewih ika wonganya, tan dadi sang sadaka tarwruhing
sarira, pasukwet weng aksara, yoga samadi, upti stiti prelina, tkedaging genta,
aksara mwang dewatanya, yan no/-
TERJEMAHAN
9a.
rohnya akan dihukum oleh Sanghyang Yama, begitu juga pendeta yang berani
memberikan, jika seperti itu ibarat anjing kencing di tempat suci namanya,
karena tidak benar Pradana menguasai Purusa, namun juga purusa menguasai
pradana, ingatlah purusa berarti laki-laki dan pradana bearti perempuan, jadi
dari pihak laki-laki yang berhak mengambil, itu sebabnya tidak boleh dilanggar.
Hamba sangat memahami perintah paduka. Dan anakku, ingatlah kedudukan aksara
suci pada orang yang meninggal, jangan salah menempatkannya, karena pendeta
yang pantas melepas jiwa orang yang meninggal, begitu juga saudara empatnya,
sesuaikan juga dengan asal keturunannya, jangan sampai melebihi atau
menguranginya, karena pendeta tidak boleh tidak mengetahui akan dirinya
sendiri, mengenai keluar masuknya aksara suci, sebagai Yoga Samadi, juga
mencipta, memelihara dan melebur, juga memahami hakekat genta, aksara suci dan
dewatanya, jika
TEKS
9b.
-/ra sang sadaka wruh, ring puter puteraning bajra paganta gantinya, aja angalap
arta di daksina, tan wun dinanda de Sanghyang Yamadipati, linboking cambra
gomuka, rug ikang rat, sendu Sanghyang Girinata, mreta atma wisya, bhuwana
maharug, aja sing dipaning rat tan wruh ring dasa para martaning sang wiku.
Naku Sang Siwa Sridanta, aja ngarepakna nagabanda, wnang kita naku bubuksah,
yan kita murug inalap jiwanta de hyang taksaka, mwah rikalaning Sang Tara Bhumi
wkasan, ageta wuren ri pangulunning bhuwana tiga, ndi pangulunya, tan waneh
sagara danu ukir agung, yatika panguluning bhuwana. Ndah ka/-
TERJEMAHAN
9b.
tidak dipahami oleh pendeta mengenai cara penggunaan Bajra Gentanya, jangan
mengambil uang pada daksina, tidak dapat dihindarkan ia dihukum oleh Sanghyang
Yamadipati, ditenggelamkan pada kawah Cambra Gomuka, menjadi kacaulah dunia,
oleh karena itu, sedih Sanghyang Girinata, air kehidupan berubah menjadi racun,
dunia menjadi kacau, karena itu janganlah seorang pemimpin tidak mengetahui
akan kewajiban pendeta. Anakku Sanghyang Siwa Sridanta, janganlah mengutamakan
Naga Banda, hal ini adalah wewenangnya putraku Bubuksah, jika engkau melanggar,
jiwamu akan diamil oleh Hyang Taksaka, dan ketika bumi mengalami mala petaka,
segeralah membuat upacara di hulu ketiga dunia, diantaranya: di Samudera,
Danau, dan Gunung, itulah hulunya dunia. Dan itu
TEKS
10a.
-/wnanganya, angeka dasa rudra bhumi, sang sanaka kawnang arepaken anawa
dewata, ri madya siwaboda, aja tandruh ring unggwaning nawa dewata, mawedya
macatur gana, padangadegaken sanggar rong tiga, maka wnanganya, 5, tahun, ring
masa wulanjara mekartika, ring sagara pangelem kang uttama, krewaga asunguhema,
banyak banteng saha bhusana mas, arta saktinem juga, sajining banten bhutakna
kadya amatra ya, tkeng dadum enak pwa hyang nantaboga, rengreng wlakang nya,
sing tinraweng atma mreta, murahing bhukti tinagaring karma. Ya nora tahuren,
TERJEMAHAN
10a.
kewajiban untuk menyelengarakan upacara Eka Dasa Rudra Bhumi, para pendeta
wajib memuja dewata, yang di tengah berkedudukan Siwa Buddha, jangan sampai
tidak mengetahui kedudukan dewata, dengan memakai Wedya, dan Catur Gana,
dirikan Sanggar dengan tiga ruang, sebaiknya diselenggarakan setiap lima tahun,
tepat pada bulan Kartika. Di Samudera dilaksanakan upacara Pangelem yang utama,
kerbau berhidung emas, angsa, sapi, semuanya memakai perhiasan emas, disertai
juga uang seratus ribu enam puluh, bersama sesajen disesuaikan dengan
penyelenggaraan di danau hingga dapat diterima untuk menyenangkan Hyang
Nantaboga. Pada waktu musim hujan, setiap daerah yang mendapat airnya sehingga
tumbuhan subur, sehingga makmurnya masyarakat. Jika tidak diselenggarakan,
TEKS
10b.
mapanas welakang hyang nantaboga, arigkang bhuwana, sumira twisanya lwir unadi
pasang, sasab marana magalak, mretatmah wisya, aja ima sang dipaning sarata,
wema wesya gni, sumusuping bhuwana ro, mapanas ideping wwang, saksa tkeneng
kalabhuta, apan sira Sanghyang nantaboga dibarana Sanghyang kula giri
gajagumi,tlas larut dewataning nagara, rinurah wisyanirang nantaboga, dewa mu,
sasab magalak, alpayusa kang wong, apan Sanghyang Pretiwi mnematwa, manonwam,
aywa sang retuning sarat tima dumam beling saratya atma prang sumlur
TERJEMAHAN
10b.
maka terjadilah musim kemarau dan Sanghyang Nantaboga kurus kering, tersebarlah
racun seperti air samudera yang naik. Maka muncullah penyakit binatang dan tumbuhan
yang meluas, air kehidupan menjadi racun. Jangan lalai bagi para pemimpin
Negara, air berubah menjadi api, merasuk ke dalam dua dunia, menjadi panas
pikiran manusia dirasuki oleh Kala Bhuta, karena Sanghyang Nantaboga
mengeluarkan racunnya, semua dewa akhirnya meninggalkan dunia, sebab Nantaboga
memuntahkan racunnya, para dewa lenyap, penyakit merajalela, umur manusia
menjadi pendek, karena Sanghyang Pretiwi makin tua, dan selalu bertambah tua,
janganlah pemimpin Negara melalaikannya dan inilah yang sering menyebabkan
konflik di dunia dan hingga menimbulkan perang,
TEKS
11a.
tan polih lungguh sang catur janma, mangkana kengetakna aja murug lingning aji.
Naku kita hyang Ghana, den wruh rika dadyaning wong, ana hyang smara ring
sarira sowang-sowang, ana sanghyang arum, nga, mungguh ring tungtunging
idep, rupa kadi ya muteara, margganya ri ototing caksu, ya ingaran sanghyang
manon. Mwah ana rupa mahning, mungguh ring tabla ptak, margganya aneng ototing
caksu tngen, mwah anglungsur lungguh, ana ring gdong mas, hyang smara dadya
kama ptak, sanghyang ratih mandadi kama bang, wus nunggal, mungguh ring cantik
gdong mas, sira ta matmu dadya sanunggal, ya tatmah rare, riwahu tatmu, raga
TERJEMAHAN
11a.
serta manusia tidak mendapatkan tempat, demikian yang wajib diketahui dan
jangan melanggar pada pokok-pokok ajaran agama. Anakku engkau Hyang Ghana,
ketahuilah olehmu akan terjadinya manusia, Hyang Smara berkedudukan pada
masing-masing tubuh manusia, ada Sanghyang Arum namanya, berada di ujung
pikiran, wujudnya seperti mutiara yang melalui urat saraf mata, itu disebut
Sanghyang Manon. Dan ada yang wujudnya sangat bening, bertempat di dalam kotak
putih yang jalannya pada urat mata kanan, dan mencari tempat di Gedong Mas.
Dari sini Hyang Smara menjadi Kama Petak dan Sang Hyang Ratih menjadi Kama
Bang, setelah keduanya menyatu bertempat di inti Gdong Mas, beliau bertemu
menjadi satu, itu akhirnya menjadi bayi, ketika baru bertemu,
TEKS
11b.
hning, nga, wusma, raka hyang tiksna, nga, marupa rare, kula maya, nga, ana
pangempwanya, yeh nyom banah ari-ari ngaran Reca Murdda, ya atmah sarining
pangan kedum. Ri sawulan, kulamanta, nga, rong wulan, sending jati, nga, tigang
wulan, reka maya, nga, ptang wulan, sumna, nga, limang wulan, panca maya, nga,
nem wulan, sad gana, nga, sapta wulan, gananing, nga, arep amtu tiba ring
pretiwi. Hana sanaknya, maprabeda aran, ijlahir, islahir, imakahir, sga prana,
araning rare, duk kari ring jro wteng kinaryya pagdongan, ya bhuktini jro
wteng, tiba ring pretiwi, banten tatbasan, iwak sata
TERJEMAHAN
11b.
wujudnya bening disebut janin, Hyang Tiksna namanya, dan setelah berwujud
menjadi bayi, Kula Maya namanya. Ada yang menjaganya yaitu, air ketuban, darah,
plasenta, yang disebut pula Reca Murdda, itulah yang menjadi zat-zat yang
menjadi makanan dan minumannya. Pada usia sebulan Kulamanta namanya, dua bulan,
Sending Jati namanya, tiga bulan, Reka Maya namanya, empat bulan, Summa
namanya, lima bulan, Panca Maya namanya, enam bulan, Sad Gana namanya, tujuh
bulan, Gananing namanya, jika akan lahir datang ke dunia. Ada saudaranya yang
berbeda nama, I Jlahir, I Slahir, I Makahir, Sga Prana namanya bayi, ketika
masih di dalam rahim dibuatkan upacara pagedongan, jika bukti-bukti kelahiran
bayi akan tiba, lalu dibuatkan sesajen tatbasan, dagingnya ayam
TEKS
12a.
nut rare, yan laki, sata laki wnang, yan wadon, sata wadon wena. Wus, 12,
dinten, Tanya nenrong rare, debyak ta ri lewihing sang dateng, irikangaranan
komara tunggal, masarira sanghyang tiga, wruh mabhasa masabda mahidep, ingurip
de hyang pretiwi, aran hyang komara. Wus sawulan, nga, komara yajnya, marebut
sang dumadi tmah trikang rare, wnang upakara ginawe myak sasih, daksina, sarwwa
ro, sata, 1, panyneng, 1, arta, 150, sambat hyang komara. Mwah kramaning
cinolong, pamarisuddaning dumadi, maka nggoning rarapan ring hyang yama,
upakara kadya lagi. Ri wus,
TERJEMAHAN
12a.
menurut bayi, jika laki-laki, ayamnya jantan, jika perempuan, ayamnya betina.
Jika bayi berumur 12 hari, menanyakan bayi pada orang pintar, mengenai siapa
yang menjelma pada bayi dan keutamaan kelahiran bayi, saat itu Komara tunggal
dengan perwujudan Sanghyang Tiga, sehingga mampu berbahasa berkata dan
berpikir, diberikan kehidupan oleh Hyang Pretiwi, demikian namanya adalah Hyang
Komara. Setelah satu bulan dibuatkan Komara Yajnya, saat itu yang ikut menjelma
berebutan pada bayi, karena itu perlu dibuatkan upacara Myak Sasih dengan
daksina serba dua, ayam 1, panyneng 1, uangnya 150, sebut Hyang Komara. Dan
tata cara Colong, dibuatkan upacara penyucian sang jiwa yang ikut menjelma pada
bayi, yang juga ditujukan kepada Hyang Yama, sesajennya seperti yang
sebelumnya. Setelah
12b.
hilang
13a.
hilang
TEKS
13b.
-/n akelan, iwak taluh, wuslama, ri sampun angentyani untunya, irika wnang
angajarin wang rare, yan wahu wruh inangwan kang rare, wnang tiban adanda ri
sampun areping istri, mwah upakaranen untunya, wnang araning atatah, upakaranya
kadi awton, anawalenya, angringgit, sang sadaka wnang adudus agung, mangkana
kramaning sang uttameng wangsa, wnang anggenen bhasmangkara. Ri wus aswami,
mwah upakaranen ring sanggar, kadya upakaraning asinawur, lwir upakara ring
sor, panlah kandel, wus sahika mwah adudus agung, ya nora sahika sang bhuta
gring angranjing ri manusa pada mwah yan
TERJEMAHAN
13b.
satu kelan, sebutir telur. Kemudian bila tiba masa pergantian gigi, mulai
mendidik anak. Jika anak mengenal diri, ketika mampu menyadari perbedaan wanita
dan laki, lalu diupacarai giginya yang disebut dengan
upacara Tatah, upacaranya cukup seperti sato Oton, sekedar menghilangkan
gerigi-gerigi pada ujung gigi. Jika upacaranya menggunakan Dudus Agung, wajar
dipimpin oleh pendeta, demikianlah kewajiban umat yang berbudi luhur, wajar
pula melakukannya dengan Bhasmangkara. Bila sudah bersuami atau beristri,
dibuatkan pula upacara terutama di Sanggar, sebagai upacara mohon perlindungan,
sesajen yang di bawah mengenai perkawinannya, setelah itu dibuatkan upacara
Adudus Agung, jika tidak seperti itu, Sang Bhuta Gring merasuki manusia yang
bersangkutan,
TEKS
14a.
apodgala kramaning sang pandita, ginawe upakara, manududus anawa ratna,
babangkit, masanggar rong tiga, yatika kramaning sang catur janma, atmah
manusa, mangkana naku hyang Ghana, ta ampukulun. Naku kita hyang Ghana, den pepek
daginging surapada, mwah ginawe aksara margga, ta ampwangku, sanghyang brahma
kon agawe mas manik kratna mirah, mwah aneng mrik menyan astanggi. Sanghyang
wisnu magawe wsi male lawura sani, sahaneng matmah sanjata, sanghyang sdana kon
magawe arta, rajata pirak. Sanghyang sakra kon agawe megha mendung, teja tlerep
mwang magawe lalanang, nakbi, jahinang, ka-/
TERJEMAHAN
14a.
jika ada orang yang Apodgala seperti pendeta, membuat sesajen, Madudus Anawa
Ratna, babangkit, memakai Sanggar dengan tiga ruang, itulah yang dijalani oleh
manusia, supaya anakku Hyang Ghana memahami. Selanjutnya anakku Hyang Ghana,
apa yang menjadi isi alam Sura, dam menciptakan aksara suci yang menjadi
petunjuk jalan bagi jiwa. Hamba memahami titah paduka, dan untuk itu sewajarnya
Sanghyang Brahmamanon ditugaskan untuk membuat alat-alat yang terbuat dari emas
berpermata mirah, serta yang harum dari kemenyan astanggi. Sanghyang Wisnu
membuat berbagai macam senjata yang terbuat dari besi dan baja, Sanghyang
Sadana ditugaskan menciptakan uang dan harta benda. Sanghyang Sakra
diperintahkan untuk membuat awan, mendung, pelangi, dan kilat, serta membuat
laki dan perempuan yang akan dewasa
TEKS
14b.
-/durung raja swala, salwir ngenaki citta. Sanghyang rudra agawe pada gringsing
limar, karang rong, sahaneng laluwes, sutra katke wijil, murawa, mredangga
sahaneng tatabuhan, den enak swara nglenyehi. Sanghyang sambu magawe boga
paboga, madya mandira swara, sanghyang Sangkara magawe ikang ati saya saking
sabrang. Sanghyang mahadewa sawarnna, kanaka drawa, jatirupa, atalpit,
parasban, mwang sarwwa prana, hyang suryya magawe panas, Sanghyang pretiti
ngamreteng bhuawana tita, naku Ghana, sulur surekparayang, singgih pukulun.
Mojar hyang girinata, ya dewa,
TERJEMAHAN
14b.
memiliki sifat-sifat yang menyebabkan manusia birahi. Sang Hyang Rudra
menciptakan kain gringsing dan semua pakaian yang serba halus berbahan sutra,
membuat tari-tarian dan berbagai jenis alat music, sehingga suaranya menarik
hati siapa yang mendengarkannya. Sanghyang Sambu menciptakan berbagai macam
makanan yang enak. Sanghyang Sangkara mencipatakn sesuatu yang dapat membuat
kagum orang-orang di luar daerah. Sanghyang Mahadewa menciptakan segala macam
yang dapat menyenangkan hati, segala yang hidup dan tumbuh-tumbuhan pun yang
dapat berperasaan. Hyang Suryya menciptakan panas. Sanghyang Pretiwi
menyebabkan kemakmuran dunia, dan anakku Ghana mengatur segala jenis tempat
suci. Bersabda Hyang Girinata, baiklah dewa semua,
TEKS
15a.
ya sanghyang, ya widdi, ya reka, ya tan pareka, ya suci, ya campur, ya yaksa,
ya gandarwwa, ya pisaca, ya manusa, ya tiryak, ya bhuta, ya kala, ya dngen, ya
durgga, ya sato, den mawruh lakunya swang-swang. Yan mangkana, taham wruh
pwanaku, ginawe ratmakarat, nga, jagat, ma, nga, margga, ka, nga, kala, den
jatmika ring margga, yama magawe papa swargga, pati urip. Singgih pwa ngulun,
ginawe dina, sanghyang brahma dadi pahing, sanghyang mahadewa dadi pon,
sanghyang iswara dadi manis, sanghyang wisnu dadi wage, sanghyang siwa dadi
kliwon. Ika margganing dewasa, iniring de bhuta manca warnna, sanghyang Buddha
ma-/
TERJEMAHAN
15a.
para Sanghyang, para Widdhi, para pencipta, ia yang tidak tercipta, ia yang
suci, atau tidak suci, ia Yaksa, ia Gandarwa, ia Pisaca, ia Manusia, ia Tiryak,
ia Bhuta, ia Kala, ia Dngen, ia Durgga, ia binatang, yang mengetahui kewajiban
masing-masing. Jika demikian, maka menurut pendapat hamba sekalian, terlebih
dahulu hendaknya mengadakan Ratmakarat yang artinta jagat, ma artinya jalan, ka artinya waktu, jadi artinya
mengadakan jalan memaksa hidup yang menyebabkan menemukan Neraka atau Surga,
hidup atau mati. Juga paduka menciptakan hari, Sanghyang Brahma menjadi Pahing,
Sanghyang Mahadewa menjadi Pon, Sanghyang Iswara menjadi Manis, Sanghyang Wisnu
menjadi Wage, Sanghyang Siwa menjadi Kliwon. Itu yang dijadikan jalan untuk
melakukan sesuatu, diikuti oleh Bhuta Manca Warna, Sanghyang Buddha
TEKS
15b.
-/yoga inugrahan de hyang adi suksma, mutereng bhuwana, sira matmah uku
dungulan. Sanghyang udaka dadi budda, sanghyang siwa dadi kliwon, tri dadya
tunggal, bu, ka, dungulan dadyaning dewa, 3, bhuta, 3, nga, sang kala tluning
dungulan, ya tar wnang taknolih sabuh rah, wonging madya wnang magawe byakala,
wnang manusa ngastiti ika, tar wnang ngge dewasa atiwa. Pwah su, pa, nya, wnang
manusa manggang sanjata, ya pangrebeg, ra, wa, kuningan, wnang wong ginawe
sambutan, nga, ulihan, ca, ka, kuningan, pacekan agung, nga, hyang siwa tmu
ring hyang girinata, dinaran dewasa, dewatmah dina, ya
TERJEMAHAN
15b.
beryoga kemudian dianugerahkan oleh Hyang Adi Suksma yang menguasai seluruh
dunia, beliau mejadi Uku Dungulan. Sanghyang Udaka menjadi hari Rabu, Sanghyang
Siwa menjadi Kliwon, tiga menjadi satu, Rabu Kaliwon Dungulan yang diwujudkan
oleh tiga dewa dan tiga Bhuta yang namanya Sang Kala Tiga Dungulan. Pada hari
ini wajib menyelenggarakan byakala, wajib manusia memuja, tidak boleh digunakan
untuk hari upacara pembakaran jenazah. Pada hari Jumat Paing Dungulan, manusia
yang memiliki senjata wajib melakukan Pangrebeg, Minggu Wage Kuningan, wajib
manusia membuat upacara sambutan, namanya hari Ulihan, Senin Kliwon Kuningan,
Pacekan Agung namanya, Hyang Siwa bertemu dengan Hyang Girinata, dinamakan hari
para dewa, namuan hari terkutuk
TEKS
16a.
nora wwang aniwiya, wastu alpa yusa, ika aja murug wonging madya, dina, bu, ka,
widdi, nga, naku, taham, ulun atmu ibunta, ndi ayunya, singgih pukulun, su, ka,
wara kuningan, ajaswe, mne lunggam ne wangpul, panimbungku dadya, sa, paduka
dadya kliwon, ya kala durgga, ya widi wasa. Sa, ka, kuningan tkeng, bu, ka,
Pahang, adwenang ring manusa, ingaran wruncal walung, ayu yan ring widdi,
masarira durgga kala, sakaryyan manusa ala, wnang masmi salwiring luwun
malungan, arengnya den pendem, madaging kwangen, sadulung gita, nganem lek sira
tmu, iniring dewa
TERJEMAHAN
16a.
jika manusia tidak memperhatikannya, sehingga lupa ingatan dan pendek umur,
hendaknya jangan dilanggar oleh manusia di dunia, setiap hari Rabu Kliwon itu
adalah hari dewata beryoga. āAnakku pasti mengerti, bahwa pada hari itu
pertemuanku dengan ibumu, dan apakah kebaikannyaā? āHamba memahami maksud
paduka bahwa pada hari Sabtu Kliwon Kuningan, jangan sekali-kali sekarang pergi
dan sekarang kembali, karena ibu hamba menjadi hari Sabtu sedangkan paduka
adalah Kliwon, saat itu disebut hari Kala Durgga. Sejak hari Sabtu Kliwon
sampai pada Rabu Kliwon Pahang, tidak boleh mengadakan acara untuk memiliki
pada manusia (kawin), bernama hari Wruncal Walung, hanya hari baik untuk memuja
kepada dewata, sebab hari itu sebagai perwujudan Widhi dan berwujud Durgga
Kala, apa pun yang dilakukan manusia menemukan keburukan, dan juga membakar
tulang belulang, arangnya ditanam, berisi kwangen, hal ini datang setiap enam
bulan, diikuti oleh
TEKS
16b.
-/tek dewata kabeh. Rikala, a, wa, dungulan, wnang wong madya mabyakala, sa,
ka, kuningan, bantening rong slanggi mesi skul kuning, iwak calwan,
ginantung-gantung tamyang kungnam, banten ika ajangliwar wngi. Mwah kala, bu,
ka, dungulan, banten soda putih kuning, jrimpen pajagan pnek, iwak jajatah,
ring lbuh penjor siwang, yan nora sahika, rug kang manusaka, rinangsang de sang
kala tiga, mwah tika tilem kasanga, ulun ginawe yoga, tka wnang wwang ring
madya, ginawe tawur swang, nyepi sadinten, den ana pranging sata, ya bala pan
sangkala bhumi, yan nora mangkana, rugwwanging madya. Yan ring
TERJEMAHAN
16b.
semua dewa. Pada hari Selasa Wage Dungulan, manusia di dunia wajib melakukan
Byakala. Sabtu Kliwon Kuningan, sesajen dua tempat yang disebut slanggi, berisi
nasi kuning, daging calon, memasang tamyang, mempersembahkan sesajen itu jangan
sampai lewat dari waktu malam. Pada hari Rabu Kliwon Dungulan dengan sesajen
Soda putih kuning. jrimpen pajagan, pnek, dagingnya jajatah, di pintu
pekarangan rumah mendirikan penjor, jika tidak seperti itu, kacaulah manusia, dirasuki oleh Sang Kala Tiga. Ketika datang tilem kasanga,
dimana aku sedang beryoga, wajib setiap manusia di dunia menyelenggarakan Tawur
dan Nyepi sehari penuh, dan ada sabungan ayam untuk abdi Sang Kala Bhumi, jika
tidak seperti itu, kacaulah dunia. Jika pada
TEKS
17a.
sasih jesta, sida pwang kulun, yan ring sukla kresna, purnnama tilem pwang
ulun, yan ring taru, dewandaru ulun, yan ring giri suhmaru pwang ulun yan ring
bhuta nakasa pretiwi pwa ngulun, den wruh ring kadadyangku naku, ri dungulan
sarirangku, tar wnang wongnya ksawya wahara, katkeng utang dinawur utang, tka
wnang alah tar ucapen, mangkana kita ginawe wariga. Wa, nga, putus, ri, nga,
patmon, ga, nga, sarira, den wruh ri patmon kala lawan dewa, kala lawan manusa,
wnang lawan tan wenang, akasa lawan pretiwi, sagara lawan danu, pati lawan
urip, aja kita salah surup, nmoken sanghyang anadeke-/
TERJEMAHAN
17a.
bulan kesebelas, juga waktuku dan tepatnya pada hari purnama dan tilem, aku
tetap melakukan yoga samadi, jika di dalam pohon, aku adalah raja pohon, jika
pada gunung, aku adalah Gunung Sumeru, demikianlah keadaan diriku, supaya
anak-anaku mengetahui tentang diriku. Pada Dungulan adalah wujudku, tidak boleh
manusia membayar hutang, dan jika ada yang terjadi seperti itu, maka wajib
tidak dapat dibicarakan serta salah yang memintanya. Karena sangat perlu adanya
Wariga. Wa artinya kesucian, Ri artinya pertemuan, Ga
artinya badan, jadi maksudnya adalah suatu kesucian pada pertemuan dari
perwujudan antara dewa dengan manusia, boleh atai tidak boleh, langit dengan
bumi, samudera dengan danau, kematian dengan kehidupan, jangan engkau salah
masuk, pertemuan dewata yang mengadakan
TEKS
17b.
-/n wariga, ta ampwang kulun, tan kewuh pwa yangka ginawe margganing para
dewata mwang manusa. Ulun anggawe tri lingga, nga, lungguh, hyang brahma nadi
kajeng, masarira panas, iniring bhuta maling, sanghyang wisnu nadi pkenan,
hyang siwa nadi pasah, ya margganing siwa, ya suwung, nga, sunya, sunya, nga,
spi, tan amangguh dalan, tan katmu pwaya winet, kajeng lan pkenan juga wonging
pada mahayu sarira, mangkanaku. Singgih pukulun, kweh ulun agawe ana, ring
mdang kamulan, ana pasanjan ana ring sundari tiga, uku ugering sapta wara, ta
amanaku. Hyang bregu, magawe sata siksa, sira wijnya anempur, ipa/-
TERJEMAHAN
17b.
Wariga. Perlu dipahami oleh anakku mengenai semua titahnya. Dengan tidak sudah
dalam pemikiran pun berat ringan, untuk membuat jalan para dewa dengan manusia.
Aku akan menciptakan tiga Lingga yang artinya tempat, Hyang Brahma menjadi
Kajeng adalah perwujudan dari panas, diikuti oleh Bhuta Maling. Sanghyang Wisnu
menjadi Pkenan, Hyang Siwa menjadi Pasah, itulah
jalannya Siwam yang sunyi, sepi berarti kosong, tidak melihat jalan, tidak
bertemu dengan apa yang dituju, Kajeng dan Pkenan adalah hari-hari yang
boleh dilakukan untuk yadnya, demikian anak-anakku. Hamba cukup mengerti, oh
paduka. Banyak pula yang telah aku kerjakan, sebagai kenyataan di Medang
Kemualan, dimana aku sering berkunjung, dan ada di Sundari Tiga, yaitu Uku yang
menjadi dasar dari Saptawara. Demikianlah anak-anakku. Hyang Bregu menciptakan ilmu tentang sabungan ayam, itulah sebabnya
TEKS
18a.
pranging sata. Sanghyang jagatpati madeging sungsang, hyang bregu dadi sukra,
patmu lawan hyang jagatpati, wnang siwi, de para hyang, wnang wong manusa
maniwi, ikaharaning sugyan, ring janma tar wnang, mwang danghyang wrehaspati,
lan hyang wisnu, minta sadmata ring hyang jagatnata, atwa gocara, dening hyang
jagatnata, mati ara bhusana kanadrawa, ya matmah wre. Hyang wisnu matmah wage,
yangan sugyan, wnang sang brahma wangsa, satrya wangsa niwi, wnang mayusariraning
janma, ginawe parebonan, kang sudra ring, su, ka, mangkanaku, ta ampukulun. Ah
tanaku, hyang raditya dadi ra, hyang candra dadi ca, hyang
TERJEMAHAN
18a. ada sabungan ayam. Sang Hyang Jagatpati sebagai Sungsang, Hyang
Bregu menjadi Jumat, bertemu dengan Hyang Jagatpati,
wajib dipuja oleh para dewa, wajib manusia memuja, itu disebut hari Sugyan,
juga oleh para manusia. Dan Dang Hyang Wrehaspati dan Hyang Wisnu memohon restu
kepada Hyang Jagatnata dengan berpadu pendapat dengan Hyang Jagatnata mengenai
berbagai macam permata, pakaian indah dan berharga, terutama yang terbuat dari
emas, ia menjadi wre, Hyang Wisnu menjadi Wage, juga disebut hari Sugyan,
sewajarnya bagi keturunan Brahmana, Satrya memuja, mensejahterakan manusia,
mempersembahkan Parebonan, sedang bagi yang Sudra pada Jumat Kliwon,
demikianlah anak-anakku semua. Perhatikanlah anak-anakku bahwa Hyang Raditya
menjadi hari Minggu, Hyang Candra menjadi hari Senin, Hyang
TEKS
18b.
brahma dadya, a, hyang udaka, dadi bu, hyang wasu, dadi sa. Hyang indra dadi
tungleh, hyang baruna dadi aryang, hyang kwera dadi wurukung, hyang bayu, dadya
paniron, hyang bajra, dadi was. Erawana, dadi kajeng mulu, tar wnang atiwa ring
janma, pan agamya watugunung ala, maprang lawan Hyang Hari, winastu den atara
Siwa, dumadya erawana. Hyang wisnu, dadya was, ika wnang tuten, naku hyang
Ghana, ta ampukulun, bhagawan basundari, matmah catur wariga, ya ngawwaken
salwir wwang mambekan, ring ayu, bhagawan gargga magawe mbek ala, magawe mbek
abancah, den katmu ring wong madya ri dlaha, kangetakna
TERJEMAHAN
18b.
Brahma menjadi hari Selasa, Hyang Udaka menjadi hari Rabu, Hyang Wasu menjadi
hari Sabtu. Hyang Indra menjadi Tungleh, Hyang Baruna menjadi aryang, Hyang
Kwera menjadi Paniron, Hyang Bajra menjadi Was. Erawana menjadi Kajeng Mulu,
saat ini tidak boleh melaksanakan pembakaran jenazah, sebab pada hari itu
tepatnya Sang Watugunung kalah dalam peperangannya, yang bertempur dengan Hyang
Hari. Saat itu Siwa berubah wujud menjadi Erawan. Hyang Wisnu menjadi Was, itulah
yang wajib diikuti, anakku Hyang Gana. Selanjutnya anakku, Bhagawan Basundari
menjadi empat Wariga, yang menyebabkan manusia berbuat baik. Bhagawan Gargga
menimbulkan manusia agar berbuat bencana, yang menyebabakan manusia di dunia
menerima penderitaan itu dari dulu sampai sekarang, ingatlah
TEKS
19a.
aja murug. Mwah tanaku, sanghyang brahma amati sarira, tunggal palek, tka wnang
wwanging madya ngastiti. Dina a, ka, sanghyang wasu mayoga, tunggil ring dina
sa, ka, wnang manusa madya ngastiti dina ika, sanghyang wisnu mandadi sanjata
bajra, sanghyang pasupati atulung duronin, ginawa ring hyang jagatpati. Ring
dina sa, ka, uku landep, marmmanya wnang wonging madya ginawe wtoning sanjata,
sanghyang adi suksma ameng-amenging madyapada, marupa lembu, sinembah de hyang
guru. Ring dina, sa, ka, wara uye, wnang wonging madya ginawe wtoning sarwwa
sato, lwirnya, banteng, kbo, ayam, bawi, salwiring patika wnang, wnang
TERJEMAHAN
19a.
jangan melanggar. Dan anakku Sanghyang Brahma yang setiap bulan mengheningkan
cipta, saat itu boleh seluruh manusia memuja. Hari
Selasa Kliwon, Sanghyang Wasu beryoga, sama dengan hari Sabtu Kliwon,
manusia wajib memuja pada hari itu, Sanghyang Wisnu menjadi senjata petir,
Sanghyang Pasupati menjiwai senjata itu, dibuat oleh Hyang Jagatpati. Pada hari
Sabtu Kliwon Landep, maka wajib semua manusia, menyelengarakan hari peringatan
adanya senjata, pada hari tersebut kebetulan sebagai hari Sanghyang Adi Suksma
mengontrol dunia, berwujud lembu yang dipuja oleh Hyang Guru. Pada hari Sabtu
Kliwon Uye, manusia wajib menyelenggarakan hari otonan binatang ternak,
seperti: sapi, kerbau, ayam, babi, dan lain sebagainya, wajib
TEKS
19b.
ginawe sarwwa prani, tkeng paksi, danghyang pulaha, matmah taru-taru weltik.
Ring dina, sa, ka, wara wariga, wnang wonging madyapada ginawe wtoning taru,
sarwwa taru ya brahma kula, hyang watugunung atmu ring dewi sintakasih. Ring
dina, bu, ka, sinta, tar wnang wong madya mayu sariraning dina ika, wnang
wonging ngaturaken banten, yangaring pagorsi. Gor, nga, matmu, si, nga,
pandita, ayuwan ring abanten, alanggendi wasa ring manusa, aja wong murug, ika
kengetakna, wong wruh I aji aja murug, naku hyang Ghana, ta ampukulun, pedan
awruh ulun pwa hyang siwa, dadya, ka, iriki bunta i/-
TERJEMAHAN
19b.
membuat berbagai macam makhluk hidup sampai dengan burung. Dhang Hyang Pulaha,
menjelma menjadi berbagai macam tumbuhan. Pada hari Sabtu Kliwon Wariga,
manusia di dunia wajib menyelenggarakan wton pohon, berbagai taru adalah
keturunan Brahma, Hyang Watugunung bertemu dengan Dewi Sintakasih. Pada hari
Rabu Kliwon Sinta, tidak boleh manusia di dunia melakukan upacara yang
hubungannya dengan manusia, namun manusia wajib mempersembahkan sesajen, hari
itu bernama Pagorsi. Gor artinya bertemu, Si artinya pendeta, hanya untuk
mempersembahkan sesajen, wajib diperingati, hingga manusia yang telah
menghayati tidak boleh melanggar, demikianlah anak-anakku, orang yang
mengetahui tentang ilmu pengetahuan tidak boleh melanggar, demikianlah
anak-anakku sekalian. Pahami juga oleh anak-anakku sekalian, bahwa Sanghyang
Siwa menjadi Kliwon, dan saat itu juga ibumu
TEKS
20a.
-/niringing sarwwa kala, lawan dengen arupa joti, ya nora ulun dateng, tan dadi
pwaya rupa durgga, marmmanya ring, ka, juga nawa suji, atmu hyang brahma, dadi
kajeng kliwon. Yan hana yuncaraken mantra, moga sinidikara, asalin pwabhawa
marmmanya salwir dina, ka, margganing hyang, margganing bhuta kala dngen,
prasama angiring. Sanghyang mahadewa ucapakna, sdek hyang udayaka betang dewasa
kang dadya dina, sdengnya mona mraga kliwa, ika dadya pwon, margganing pon
lanus, ayu juga, kajeng kliwon, amuta yajnya ayu, hyang brahma tmu ring hyang
Siwa, manusa yajnya ayu, ngawe padanan, mitra yajnya, nga, ya ta/-
TERJEMAHAN
20a.
diikuti oleh para Kala dan Dengen yang berupa Joti. Jika saat itu aku tidak
datang, tidak mungkin lagi berubah wujud menjadi Durgga, saat itu Kliwon, Nawa
Suji juga bertemu dengan Hyang Brahma sehingga menjadi Kajeng Kliwon. Jika ada
yang membaca mantra, semoga berhasil apa yang ia lakukan, setiap hari engkau
berganti rupa, kliwon sebagai jalannya dewa, juga jalan dari Bhuta Kala Dngen,
sama-sama menjadi pengikut. Sanghyang Mahadewa berkata, sementara Hyang
Udhayaka masih memperhitungkan hari baik dan hari yang buruk, dimana sedang
dalam keadaan tenang dan diam, dalam perwujudan Kliwa, itu menjadi Pon, hari
yang baik juga, Kajeng Kliwon melakukan Bhuta Yadnya, sedangkan pertemuan Hyang
Brahma dengan Hyang Siwa, melakukan Manusa Yadnya baik, juga melakukan sedekah,
dan yang dimaksud Mitra Yadnya adalah
TEKS
20b.
-/tiwa, dewa yajnya, nga, ayu ngawidi widana. Mangkana karmaning manusa, ngawe
ayuning sarira, katmu wreddi alahani dlaha, surupakenda ing widyaksara palanya,
rimadegira hyang brahma, magawe agama brahma, madegira hyang wisnu, ginawe gama
tirta, madeg ira hyang indra, ginawe gamendra, madegira hyang yama, ginawe yama
agama, yatika ingaranan medang kang bhuwana. Mwah yan ana wwang surupa kenda
ing widyaksara, ya cihnaning mtu ring swargga, yan ana wwang jugul kineliking
samanya, ya cihnaking mtu sakeng tambra gomuka, tan adretya yadnya, tlas. Ta
amnaku den pepek suluraning wariga, singgih puku/-
TERJEMAHAN
20b.
upacara pembakaran jenazah. Yang dimaksud Dewa Yadnya adalah melakukan
persembahan kepada dewata. Demikian yang dilakukan oleh manusia untuk mencapai
kesejahteraan hidup dirinya, dan untuk menemukan banyak keturunan, dimana
menjumpai berbagai macam hari suci, yang menyebabakan, Selama Hyang Brahma
berkuasa, ada penganut Agama Brama. Selama Hyang Wisnu berkuasa ada yang
menganut Agama Tirta. Selama Hyang Indra berkuasa, ada penganut agama Indra,
dan selama Sanghyang Yama berkuasa, ada yang menganut Agama Yama, yang semuanya
disebut Medang dunia. Dan jika ada orang yang dapat mewujudkan aksara suci, itu
sebagai tanda keluar dari Surga, jika ada orang bodoh, itulah yang berasal dari
Neraka, jelas orang itu tidak mengeti tentang apa arti dan tujuan yadnya,
selesai. Pahamilah juga anakku semua, untuk melengkapi jalan berbagai Wariga,
daulat paduka
TEKS
21a.
-/lun uku ginawen ulun, lwir petanganya. Sanghyang Giriswari, sira hyanging
mlaya, dadi uku sinta. Sanghyang Raja Kulan ya hyanging sutranu, dadi landep.
Sanghyang Mengkung Bhuwana, sira hyanging tanu, dadi uku ukir. Sanghyang Raja
Bhuwana, sira hyanging hyang, dadi krantil. Sanghyang Raja Waksa, sira hyanging
bregu, dadi totu. Sanghyang Raja Wisaya, hyanging warah swara, dadi gumbreg.
Sanghyang Ajnyana, hyanging kawi, dadi wariga. Sanghyang Langlang Bhuwana, dadi
warigadyan. Sanghyang Amubu, hyanging ambun, dadi Julungwangi. Sanghyang Siwa,
hyanging nawa sanga, dadi sungsang. Sanghyang Buda, hyanging conaksa, dadi
dungulan.
TERJEMAHAN
21a.
maka susunlah Uku, diantaranya, Sanghyang Giriswara, beliau sebagai dewanya
hutan dan gunung, menjadi Uku Sinta. Sanghyang Raja Kula menjadi dewanya
Surtranu, menjadi Landep, Sanghyang Mengkung Bhuwana, beliau dewanya Tanu,
menjadi Uku Ukir. Sanghyang Raja Bhuwana, beliau menjadi dewanya para dewa,
menjadi Krantil. Sanghyang Raja Waksa, beliau menjadi dewanya Bregu, menjadi
Tolu, Sanghyang Raja Wisaya, sebagai dewanya suara, menjadi Gumbreg. Sanghyang
Adnyana, sebagai dewanya ingatan, menjadi Wariga. Sanghyang Langlang Bhuwana,
menjadi Warigadyan. Sanghyang Amubu, sebagai dewanya awan, menjadi Julungwangi.
Sanghyang Siwa, sebagai dewanya sembilan dewa, menjadi Sungsang. Sanghyang Buda,
sebagai dewanya para Conaksa, menjadi Dungulan.
TEKS
21b.
Hyang Jnara, sira hyanging warnna, dadi kuningan. Sanghyang Lengleng, sira
hyanging edan, dadi langkir. Sanghyang Mdang, hyanging carmma, dadi mdangsya.
Sanghyang Mpujita, sira hyanging puji, dadi pujut. Sanghyang Pangpang, hyanging
punggung, dadi Pahang, ah snasira hyanging ulangun dadi krulut. Sanghyang
Kasyapa, sira hyanging paksya, dadi mrakih. Sanghyang Timura, hyanging baret,
dadi tambir. Sanghyang Jawil, hyanging mdang, dadi mdangkungan. Sanghyang
indang bhuwanan, hyanging wreksa, dadi matal. Sanghyang Iswara, hyanging putus,
dadi uye. Sanghyang Raju, hyanging dharmma, dadi mnail. Sanghyang Singha,
hyanging prangbakat. Sangara, hyanging kala, dadi bala. Sanghyang
TERJEMAHAN
21b.
Hyang Jnana, beliau dewanya warna, menjadi Kuningan. Sanghyang Lengleng, beliau
dewanya gila, menjadi Langkir. Sanghyang Mdang, dewanya kulit, menjadi
Mdangsya. Sanghyang Mpujati, beliau dewanya kemasyuran, menjadi Pujut.
Sanghyang Pangpang, dewanya kebodohan, menjadi Pahang, adapun sebagai dewanya
keindahan menjadi Krulut. Sanghyang Kasyapa, beliau dewanya burung, menjadi
Mrakih. Sanghyang Timura, dewanya angin, menjadi Tambir. Sanghyang Jawil,
dewanya Mdang, menjadi Mdangkungan. Sanghyang Indang Bhuwana, sebagai dewanya
tumbuhan, menjadi Matal. Sanghyang Iswara sebagai dewanya kesucian, menjadi
Uye. Sanghyang Raju sebagai dewanya kebenaran, menjadi Mnail. Sanghyang Singha
sebagai dewanya Prangbakat, juga dewanya Kala, menjadi Bala. Sanghyang
TEKS
22a.
Caya, hyanging sadu, dadi ugu. Sanghyang Ringgit, hyanging sangging, dadi
wayang. Sanghyang Bhuwana, hyanging manca warnna, dadi klawu. Sanghyang Sasa,
hyanging trena, dadi dukut. Hyang Kala, hyanging wgig kimuru, dadi watugunung.
Ta anaku, patya pakreting uku, mwang ring sasih, Sanghyang Tunggal dadi kasa.
Sanghyang Siwa, lingganing Jyesta, sada. Hyang Tri lingga, dadi karo katiga.
Sanghyang Dharmma, dadi kapat. Sanghyang Panca Resi, dadi klima. Sanghyang
Sadgana, dadi knem. Sanghyang Sapta Resi, dadi kapitu. Hyang Ngastaseni, dadi
kapitu mwang kawulu, Sang Nawasangha, dadi kasanga. Sanghyang Dasa Ludra, dadi
kadasa. Ta amnaku, singgih pukulun yan ring tanggal, Sanghyang Trigaspa/-
TERJEMAHAN
22a.
Caya sebagai dewanya orang bijak. Sanghyang Ringgit sebagai dewanya Sangging,
menjadi Wayang. Sanghyang Bhuwana, sebagai dewanya lima warna, menjadi Klawu.
Sanghyang Sasa, sebagai dewanya rumput, menjadi Dukut. Hyang Kala sebagai
dewanya orang yang congkak, menjadi Watugunung. Demikian anakku mengenai Uku,
dan pada bulan, Sanghyang Tunggal menjadi Kasa. Sanghyang Siwa menjadi Jyesta
dan Sada. Hyang Trilingga menjadi Karo dan Katiga. Sanghyang Dharmma menjadi
Kapat. Sanghyang Panca Resi menjadi Klima. Sanghyang Sadgana menjadi Knem.
Sanghyang Sapta Resi menjadi Kapitu. Hyang Ngastaseni menjadi Kapitu dan
Kawulu. Sang Nawasangha, menjadi Kasanga. Sanghyang Dasa Ludra menjadi Kadasa.
Itu anakku, adapun jika pada tanggal, Sanghyang Trigaspati
TEKS
22b.
-/ti, dadi tanggal, 1. Hyang Dharmesta, dadi tanggal, 2, Hyang Soma dadi
tanggal, 3, Kala Mretyu, dadi tanggal, 4. Hyang Naga Raja, dadi tanggal, 5.
Hyang kumara, dadi tanggal, 6. Hyang Baruna, dadi tanggal, 7. Hyang Kala Gora,
dadi tanggal, 8. Sanghyang Kala Tadah, dadi tanggal 9. Hyang Dasarata, dadi
tanggal, 10. Hyang Danaswara, dadi tanggal, 11. Hyang Sangsara, dadi tanggal,
12. Hyang Taksaka, dadi tanggal, 13. Hyang Kala Dasa Bumi dadi tanggal, 14.
Hyang kabeh, dadi tanggal, 15. Tanggal lawan panglong, ginawe nira Hyang Ghana,
kweh duluranya, ring wariga uliken, yan wangkedep biksuka,
TERJEMAHAN
22b.
menjadi tanggal 1. Hyang Dharmesta menjadi tanggal 2, Hyang Soma menjadi
tanggal 3, Kala Mretyu menjadi tanggal 4. Hyang Naga Raja menjadi tanggal 5.
Hyang Kumara menjadi tanggal 6. Hyang Baruna menjadi tanggal 7. Hyang Kala Gora
menjadi tanggal 8. Sang Kala Tadah menjadi tanggal 9. Hyang Dasarata menjadi
tanggal 10. Hyang Danaswara menjadi tanggal 11. Hyang Sangsara menjadi tanggal
12. Hyang Taksaka menjadi tanggal 13, Hyang Kala Dasa Bumi menjadi tanggal 14.
semua dewa menjadi tanggal 15. Tanggal dengan Panglong dibuat oleh Hyang Ghana,
banyak rangkaiannya, dicari pada Wariga, jika ingin menjalani hidup yang
mengasingkan diri,
TEKS
23a.
jah ta wwang madyapada, aywa tan aptityaning widdi widawasa, yan kita murug,
jah ta mangguh dalan apadang, tan sinupating panjanmanta, uliken ring nitihusa
purana, ajawihang. Tlas. Babon druwe Puri Gobraja, Singaraja.Puput sinurat,
ring rahina sukra, mnail, umanis, isaka, 1910, olih, I wayan Gebyag, kesimpar
kangin, pidpid.
TERJEMAHAN
23a.
demikianlah orang yang ada di dunia, jangan tidak dipentingkan tentang Widdhi,
jika melanggar, semoga tidak menemukan keberhasilan, tidak mampu dibersihkan
kekotoran itu, dicari di dalam ajaran Nitihusa Purana, jangan sembarang
diberitahukan, selesai. Sumber naskah ini milik Puri Gobraja, Singaraja.
Selesai ditulis pada hari Jumat Mnahil Umanis, tahun Saka 1910 oleh I Wayan
Gebyag, dari Kesimpar Kangin, Pidpid.
- Get link
- X
- Other Apps
Popular Posts
Posted by
SUBHATMA
wangsa, soroh, kasta dan warna di Bali
- Get link
- X
- Other Apps
Posted by
SUBHATMA
BUNGA YANG BOLEH DIGUNAKAN UNTUK YADNYA
- Get link
- X
- Other Apps
Comments
Post a Comment